Notatki przy obrazie "Polska" z 2001 roku

„POLSKA !”

 Dzienniki braci de Goncourt zaczynają się od relacji z  wydarzeń  „Dnia Polskiego” w  maju 1848 roku.  Juliusz de Goncourt pisze o manifestacji dwustu tysięcznej: „Niech żyje Polska!  Niech żyje korporacjonizm! Niech żyje Lamartine! Niech żyje republika demokratyczna!”.  Żandarmi bratają się z ludem , krzycząc: „Polska! Polska! Polska!”.

 

NACJONALIZM

Nacjonalizm miał swoje wielkie chwile, kiedy powstawał we Francji, w czasach rewolucji jakobińskiej. Poddanych króla zamieniono w w naród obywateli. Napoleon został Cesarzem Francuzów, nie Francji.

 

SZOWINIZM

 Chauvin, weteran Wielkiej Armii, bezkrytycznie wielbił Napoleona. Jak szybko idea wyrodziła się, zdegenerowała. Obróciła w koszmar XX stulecia. Teraz, w początkach nowej ery, wiemy, że historia nie skończyła się.

 

POLSKA

Ryk „Polska ! Polska! … zaciśnięte  pięści, nabiegłe juchą oczy, twarze w barwach narodowych. Tylko biel i  tylko ( aż tyle ! ) czerwień, jak morze krwi, gruzłowate i śliskie, w którym unoszą się kredowo - trupio  - białe czerepy. Żadnego koloru więcej.

I wstyd, dojmujący wstyd. 

 

WSTRĘT

Czy u genezy obrazu może stać wstyd, czy (  wystarczy ? ) niepokój, a może niskie uczucia… wstręt? obrzydzenie? 

   Menninghaus  ( „Wstręt. Teoria  i historia” ) przywołuje  Bachtina opis groteskowej twarzy, gdzie dominującą rolę grają otwarte usta  - „rozwarte wrota prowadzące w głębiny ciała”. Średniowieczny autor misterium scenicznego zaleca, by piekło pokazywać jako otwierającą się paszczę. 

„Polska” idzie z piekłem!

 Menninghaus pisze , za Freudem, o sztuce, że jako jedyna  forma aktywności ludzkiej usuwa wstręt.

 

MASY

Emocje , które znajdują się pomiędzy trybalizmem a szowinizmem budzą grozę i strach. Nawet „bezpieczne” tłumy w fantazyjnych biało - czerwonych  kapeluszach: od radości krok do nienawiści.  Od słuszności do przemocy. Pogromu.

Do morza krwi.

Naprzeciwko masy  stoi pojedynczy człowiek

 

POJEDYNCZY CZŁOWIEK

Pojedynczy człowiek….

Sztuka jest zawsze polityczna, bo przypomina rządzącym, że społeczeństwo składa się z jednostek.